259. Các tổ chức phi chính phủ kêu gọi bảo vệ các nhà báo và quyền tự do ngôn luận ở Campuchia và Việt Nam trước cuộc đánh giá nhân quyền của Liên Hiệp Quốc

Việt Nam thời báo/ Freedom House – November 2, 2023

02.11.2023

Các nhà báo làm việc tại Campuchia và Việt Nam thường xuyên bị đe dọa, ngược đãi và giam giữ vì đưa tin và bình luận, trong đó nhiều nhà báo bị cầm tù và bị từ chối các quyền cơ bản.   Theo hai báo cáo mới về tự do báo chí và tự do ngôn luận đệ trình lên Liên Hiệp Quốc, các nhà báo làm việc tại Campuchia và Việt Nam thường xuyên bị đe dọa, ngược đãi và giam giữ vì đưa tin và bình luận, trong đó nhiều nhà báo bị cầm tù và bị từ chối các quyền cơ bản. Một báo cáo về Việt Nam do Freedom House, Robert F. Kennedy Human Rights (RFKHR) và Ủy ban Bảo vệ Nhà báo (CPJ) cùng đệ trình, và một báo cáo riêng về Campuchia của Freedom House và RFKHR, cả hai báo cáo đều có sự tham gia của sự hỗ trợ của Covington & Burling LLP.

Các báo cáo chung sẽ được công bố vào ngày 2 tháng 11, Ngày Quốc tế chấm dứt tội ác chống lại các nhà báo, trước thềm đợt Kiểm điểm định kỳ phổ quát (UPR) của hai nước diễn ra tại Geneva vào tháng 5 năm 2024. Các báo cáo đệ trình của các nhóm nêu nhấn mạnh sự tàn ác, vô nhân đạo. hoặc đối xử hèn hạ với các nhà báo và người bảo vệ nhân quyền, giam giữ tùy tiện và kéo dài trước khi xét xử, và biệt giam trong 5 năm qua kể từ báo cáo UPR cuối cùng của các nước này. Các nhà báo cũng thường xuyên bị bắt và chịu án tù giam nặng nề do cáo buộc kích động hình sự và chống nhà nước liên quan đến công việc của họ. Trong cả hai báo cáo cho thấy các nhà báo bị giam giữ và những người ủng hộ nhân quyền thực hiện quyền tự do ngôn luận đều bị từ chối quyền được xét xử công bằng và quy trình kháng cáo. Những điều kiện này đã gây ra tác động tiêu cực đến tự do báo chí và tự do ngôn luận ở hai nước.

Margaux Ewen, Giám đốc Sáng kiến Tù nhân Chính trị của Freedom House, cho biết: “Freedom House tự hào được cùng các đối tác nêu bật những hạn chế đối với tự do báo chí và tự do ngôn luận ở Campuchia và Việt Nam. “Khi chúng tôi nỗ lực đảm bảo trả tự do cho những người bảo vệ nhân quyền bị giam giữ tùy tiện vì hoạt động báo chí và bày tỏ quan điểm trực tuyến ở cả hai quốc gia, điều quan trọng là chúng tôi cũng phải ghi lại quy mô đàn áp tổng thể trước khi cả hai quốc gia tiến hành đánh giá nhân quyền.”

Tình hình trở nên tồi tệ hơn khi luật an ninh mạng hạn chế truy cập internet được đưa ra trong những năm gần đây và tăng cường kiểm duyệt của nhà nước đối với thông tin trực tuyến. Cả hai quốc gia đã tăng cường đáng kể quyền kiểm soát đối với các nền tảng internet và truyền thông xã hội, hạn chế quyền truy cập thông tin trực tuyến, hạn chế đáng kể quyền tự do báo chí và tự do ngôn luận của các nhà báo và người bảo vệ nhân quyền.

Tại Việt Nam, các nền tảng truyền thông xã hội phải tuân theo luật sở tại yêu cầu xóa nội dung được coi là trái với nhà nước, dẫn đến hàng nghìn bài đăng và video bị xóa mỗi năm. Nhiều nhà báo cho biết tài khoản mạng xã hội cá nhân bị hạn chế vì các hoạt động trực tuyến của họ.

Tương tự như vậy ở Campuchia, chính phủ đã ban hành luật giám sát truyền thông, sử dụng quyền lực để thu hồi giấy phép của một số cơ quan truyền thông và hình sự hóa việc thể hiện trực tuyến. Trong số các trường hợp liên quan đến báo cáo trực tuyến đáng lo ngại nhất là luật sư và nhà hoạt động nhân quyền người Mỹ gốc Campuchia Theary Seng, hiện đang thụ án sáu năm tù vì các bài đăng trên mạng xã hội bị coi là phản quốc và bị ngược đãi nghiêm trọng cũng như vi phạm xét xử công bằng. Nhóm Công tác về giam giữ tùy tiện của Liên Hiệp Quốc cho rằng các điều kiện giam giữ cô là vi phạm Tuyên ngôn Quốc tế về Nhân quyền và Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị.

Tại Việt Nam, nhà báo nổi tiếng Phạm Đoan Trang bị kết án 9 năm tù về tội chống nhà nước sau phiên tòa kéo dài một ngày. Vụ án của cô được đánh dấu bằng vi phạm xét xử công bằng, và đã bị biệt giam cả năm dù cần được hỗ trợ y tế. Phạm Đoan Trang là người đưa tin về các vấn đề môi trường, chính trị và nhân quyền, cô đã được vinh danh với Giải thưởng Tự do Báo chí Quốc tế của CPJ năm 2022. Các nhà báo Việt Nam khác và gia đình họ thường xuyên bị quấy rối, cấm xuất cảnh cũng bị quản thúc tại gia hoặc bị các quan chức nhà nước giam giữ vì đã tham gia đưa tin và bình luận về các vấn đề chính trị.

Beh Lih Yi, Điều phối viên Chương trình Châu Á của CPJ cho biết: “Việc nhà báo Phạm Đoan Trang bị cầm tù thể hiện thành tích kiểm duyệt kinh khủng của Việt Nam và cho thấy lý do tại sao Việt Nam tiếp tục là một trong những nơi giam giữ các nhà báo lớn nhất thế giới”. “Khi Việt Nam chuyển đổi thành một trung tâm sản xuất toàn cầu, các nhà đầu tư phải đánh giá rủi ro và điều kiện thị trường trong chuỗi cung ứng của họ ở một quốc gia mà việc đàn áp nhắm vào các nhà báo và người bảo vệ nhân quyền vẫn thường xuyên xảy ra.”

Campuchia và Việt Nam được xếp hạng “Không tự do” trong báo cáo Freedom in the World 2023 của Freedom House. Campuchia có tổng điểm 24/100, trong khi Việt Nam có tổng điểm 19/100. Trong báo cáo Freedom On the Net 2023 của Freedom House, Campuchia có tổng điểm là 44/100, trong khi Việt Nam có tổng điểm là 22/100. Cả hai nước đều liên tục xuất hiện trong cuộc điều tra nhà tù hàng năm của CPJ.

“Tự do báo chí là nền tảng của bất kỳ xã hội công bằng nào, và việc đàn áp tự do báo chí không bao giờ có thể được dung thứ. Các báo cáo chung về tự do báo chí ở Campuchia và Việt Nam nhấn mạnh mối quan ngại sâu sắc: tình trạng vi phạm dai dẳng đối với các nhà báo. Chúng ta hãy nhớ rằng báo chí không phải là một tội ác và những bất công này phải chấm dứt. Khi chúng ta tiếp cận Đánh giá Định kỳ Phổ quát, đã đến lúc các chính phủ này phải chú ý đến lời kêu gọi của công lý và bảo vệ quyền tự do báo chí vì lợi ích của người dân và thế giới,” Kerry Kennedy, chủ tịch RFKHR nhấn mạnh.

Peter Lichtenbaum cho biết: “Thông qua Sáng kiến Kurt Wimmer Media Freedom Pro Bono của Covington, các luật sư của chúng tôi cung cấp hỗ trợ chuyên nghiệp về các vấn đề tự do truyền thông, tìm cách bảo vệ và thúc đẩy tự do báo chí và tự do ngôn luận, đồng thời thúc đẩy sự an toàn của các nhà báo và người bảo vệ nhân quyền,” Peter Lichtenbaum nói, một đối tác tại Covington & Burling LLP. “Công việc của chúng tôi về việc đệ trình chung lên quy trình Đánh giá UPR của Liên Hợp Quốc nhằm đánh giá các hành động của Việt Nam và Campuchia liên quan đến tự do báo chí và tự do ngôn luận nhằm hỗ trợ các mục tiêu này.”

Trong số các khuyến nghị trong các báo cáo, các nhóm kêu gọi trả tự do ngay lập tức cho các nhà báo và người bảo vệ nhân quyền thực hiện quyền tự do ngôn luận của họ mà cả hai quốc gia đã tùy tiện giam giữ, chấm dứt ngược đãi những tù nhân này và bảo vệ quyền được xét xử và kháng cáo công bằng của họ. Họ cũng kêu gọi xem xét lại các luật mơ hồ và quá rộng rãi đang bị lạm dụng để bỏ tù các nhà báo và bãi bỏ luật an ninh mạng được sử dụng để kiểm duyệt thông tin trực tuyến.

Campuchia và Việt Nam sẽ tiến hành UPR từ ngày 29 tháng 4 đến ngày 10 tháng 5 năm 2024 trong khuôn khổ phiên họp thứ 46 của Nhóm công tác Đánh giá định kỳ toàn cầu tại Geneva.